سلول های بنیادی برای درمان چه بیماری هایی کاربرد دارند؟

یسکافه: سلول های بنیادی خون ساز که در مغز استخوان همه ما جا خوش کرده اند، امید آخر برخی بیماران هستند؛ بیمارانی که جهت ادامه حیات وابسته به دریافت این سلول های بنیادی خون ساز هستند…

به گزارش یسکافه به نقل از ایسنا، مغز استخوان انسان مرتبا سلول های خون ساز بوجود می آورد و سلول های بنیادی خون ساز در بدن هر شخص، مسوول ساختن اجزای خون او هستند. در بیماریهای خونی، اجزای خون گرفتار مشکل می شوند، اما اگر سلول های بنیادی سالم باشند، اجزای خون را می سازند؛ در صورتی که فرد بیمار شده و تولید سلول های بنیادی اش با مشکل مواجه شود، بیماریهای خونی در فرد بروز پیدا می کند.
سلول های بنیادی برای چه بیماری هایی کاربرد دارند؟
باید توجه کرد که از سلول های بنیادی خون ساز برای درمان افرادی که گرفتار بدخیمی های خونی یا بیماری هایی چون تالاسمی، سرطان های خونی و… هستند، استفاده می نمایند تا بیماری که سلول خونی بدنش گرفتار مشکل شده، سلامت خودرا بازیابد.

در کشورمان، مرکز پذیره نویسی سلول های بنیادی خون ساز در سازمان انتقال خون شروع به کار کرد تا بتواند با کمک های مردمی که بصورت داوطلبانه به اهدای سلول های بنیادی اقدام می کنند، جان بیماران را نجات دهد.

گفته می شود ۳۰ درصد از بیمارانی که نیازمند دریافت سلول های بنیادی خون ساز به عنوان آخرین چاره درمانی هستند، شانس پیدا کردن اهداکننده مناسب را در میان خویشاوندان شامل خواهر و برادران و سپس سایر اعضای خانواده مثل دایی، عمه، عمو، خاله و فرزندان آنها دارند. بدین سبب حدود ۷۰ درصد از بیمارانی که جهت ادامه حیات وابسته به دریافت سلول های بنیادی خون ساز هستند در میان خویشاوندان خود اهداکننده مناسبی پیدا نمی کنند.

از سوی دیگر شانس پیدا شدن دو نفر شبیه از نظر این آنتی ژن ها در میان افراد یک قوم یا یک نژاد بیشتر است که این امر موفقیت پیوند را بیشتر می کند. بدین سبب نیاز است در هر کشوری مراکزی وجود داشته باشند تا بیماران نیازمندی که در میان خویشاوندان خود اهداکننده مناسب پیدا نکرده اند، به این مراکز مراجعه کنند. در عین حال بوسیله مراکز ملی پذیرش اهداکنندگان سلول های بنیادی خون ساز امکان پیوستن به مجمع جهانی اهداکنندگان نیز مقدور می شود. بدین سبب وجود یک مرکز ملی برای جلب، آموزش، ثبت نام، تعیین HLA و نگهداری اطلاعات اهداکنندگان داوطلب در این عرصه مشکل گشا است تا در صورت نیاز، پزشکان معالج، بیماران فاقد اهداکننده خویشاوند را به این مرکز ملی پذیره نویسی معرفی کرده و شانس ادامه حیات آنها را بالا برند.

بر همین اساس هم مرکز پذیرش اهداکنندگان سلول های بنیادی خون ساز (سپاس) در سازمان انتقال خون ایران بوجود آمد. طبق اساسنامه سازمان انتقال خون ایران، این سازمان مسئول تهیه خون و سلول های خونی است. باتوجه به آن که سلول های بنیادی خون ساز هم نوعی از محصولات سلولی خون هستند، بدین سبب سازمان انتقال خون ایران درحیطه وظایف تعیین شده، مبادرت به تاسیس مرکز ملی سپاس کرده است.

باید توجه کرد که کار مرکز مغز استخوان بدن، تولید سلول بنیادی است. اگر این مرکز درست کار نکند، تولید سلول های خونی گرفتار مشکل می شود. در این شرایط در مراکزی مانند سپاس سلول های بنیادی سالم را از یک فرد دریافت کرده و در فردی که با او تشابه ژنتیکی دارد، تزریق می شود. البته وقتی فردی سلول های بنیادی خودرا اهدا می کند، حتما باردیگر سلول های بنیادی در بدنش ایجاد می شود.

اهداف مرکز «سپاس»

– تمرکز اطلاعات HLA اهداکنندگان غیرخویشاوند در کشور به نفع بیماران

– آموزش و جذب تعداد کافی اهداکننده بالقوه سلول های بنیادی خون ساز

– افزایش شانس یافتن اهداکننده مناسب غیر خویشاوند در میان ایرانیان

– هماهنگی و کاهش زمان جست وجو برای یافتن اهداکننده مناسب
“سپاس” و شرایط عضویتش
بر این اساس افراد می توانند از سن ۱۸ تا ۵۰ سالگی برای ثبت نام به عنوان اهداکننده سلول بنیادی، ثبت نام کنند. علاوه بر شرط سنی، فرد باید از نظر بیماریهای قلبی-عروقی، تنفسی، کلیوی و وضعیت عمومی سلامتی، شرایط خوبی را داشته باشد و به ویژه از نظر بیماریهای عفونی مانند هپاتیت و اچ آی وی مشکلی نداشته باشد. پس از اطمینان از سلامت داوطلب اهدای سلول های بنیادی، پزشک فرد را معاینه کرده، به او مشاوره می دهد و مراحل کار را برایش توضیح داده و نکات مختلف را در فرد بررسی می کند. پس از این اقدامات از فرد آزمایش خون گرفته شده و او را برای آزمایش آنتی ژن سازگاری بافتی آماده می نماییم و فرد اهداکننده داخل سیستم می شود.
چگونه مشخص می شود که سلول های اهدایی یک فرد با فرد دیگری سازگاری دارد؟
بنا بر اعلام سازمان انتقال خون، باید توجه کرد که در این مرکز، آزمایش هایی به نام تعیین HLA بر روی نخستین نمونه خون که در هنگام عضویت گرفته می شود، در مرکز سپاس انجام می گیرد. همین آزمایش برای بیماران در مراکز پیوند انجام شده است و در هنگام ارجاع بیماران به مرکز نتایج تعیین HLA بیمار با اطلاعات اهداکنندگان موجود در مرکز مقایسه می شود و در صورت شباهت این عوامل بین اهداکنندگان و بیمار با یکدیگر سازگار تلقی می شوند.

پس از آن که بیماری توسط پزشک معالج خود از یک مرکز پیوند مورد تائید وزارت بهداشت یا از مراکز معتبر جهانی، به مرکز سپاس ارجاع داده شد، با نتایج HLA اهداکنندگان مقایسه می شود. در صورتیکه آنتی ژن های سازگاری بافتی یکی از اهداکنندگان با بیمار معرفی شده سازگار باشد، مرکز سپاس مبادرت به تماس با اهداکننده خواهدنمود و از وی درخواست می کند تا باردیگر برای آزمایش های تائیدی به مرکز سپاس مراجعه کند.