گفت و گو با دکتر سیما فردوسی ـ روانشناس با خودکشی چهره ها چگونه برخورد کنیم؟

یسکافه: «علت مرگِ یک چهره شناخته شده اگر خودکشی باشد را باید در رسانه های رسمی اعلام نمود و اساسا رسانه ها چگونه باید با این قبیل خبرها برخورد کنند تا جامعه کمترین لطمه را ببیند؟»؛ این پرسش را خبرنگار ایسنا از یک روانشناس پرسید.
مرگ چهره ها خصوصا اگر به علتِ خودکشی باشد تا مدتی در جامعه بازتاب گسترده ای دارد، احساسات افراد را جریحه دار می کند، ذهن ها را به خود مشغول می کند و هر فرد، از منظری به ماجرا نگاه می کند. در بروز چنین اتفاقاتی برخی رسانه ها و شبکه های اجتماعی گاه برای جذب مخاطب و به اصطلاح چند کلیکِ بیشتر، موضوع خودکشی را پررنگ تر از حد نیاز جلوه داده و بی توجه به حریم متوفی و عواطف خانواده اش و مخاطبان، در این راه جولان می دهند.
دکتر سیما فردوسی در گفت وگویی با ایسنا این مساله را از دید روانشناسانه بررسی نموده است.
خودکشی را نمی توان پنهان کرد/آسیب شناسی کنیم
این روانشناس با اعتقاد بر این که خودکشی مساله ای نیست که بشود آنرا پنهان کرد و باید اعلام گردد، در عین حال اظهار داشت: به هر حال مردم کنجکاو هستند و خبرها درز پیدا می کند. خودکشی موضوعی نیست که پنهان بماند؛ بدین سبب اساسا نباید هم آنرا پنهان کرد. به نظرم بهترین کاری که می توان در بروز خودکشی خصوصاً در چهره ها انجام داد، این است که وقتی خبر خودکشی اعلام می شود رسانه ها بیایند به لطمه شناسی مساله بپردازند که اصلاً چطور می شود یک آدم دست به خودکشی می زند و چه دلایلی برای این اقدام وجود دارد؟
دکتر فردوسی در ادامه اشاره کرد: خودکشی حرکت ساده و عادی نیست و هرکسی جرأت انجام آنرا ندارد. پس بعنوان مثال نمی توانیم بگوییم آنرا پنهان نماییم تا مبادا مردم یاد بگیرند. این مساله عمیق است و به عوامل بیولوژیکی و بیماری زا بستگی دارد. متاسفانه افسردگی هایی در جامعه وجود دارد که خطر خودکشی را بیشتر می کند.
درباره زندگی شخصی افراد قضاوت نکنیم
این روانشانس سپس به پرهیز از قضاوت کردن درباره زندگی شخصی افراد اشاره نمود و اظهار داشت: ما از زندگی شخصی افراد خبر نداریم که چه بر سر آنها آمده، چطور گذشته که دست به چنین کاری (خودکشی) می زنند و سابقه شان چه بوده و اصلاً بیماری افسردگی داشته اند یا خیر؟ آیا دارو مصرف می کردند یا خیر، ما از هیچ چیزی خبر نداریم. به هر حال وقتی یک نفر به وسیله دارو دست به خودکشی می زند بدین مدلول است که قرص در دسترسش بوده و امکان افسردگی وجود دارد؛ به سبب این که قرص های افسردگی و آرامبخش در دسترس هر کسی نیست، پس معلوم می شود کسی که دست به چنین کاری می زند با قرص آشنایی داشته و جهت درمان استفاده می کرده است.
وی افزود: به هر حال همه ما ممکنست در زندگی شخصی مشکلاتی از هر نوعی داشته باشیم. در اینجا خیلی ها حل مساله می کنند و به روانشناس و روانپزشک مراجعه می کنند تا به آنها کمک گردد و راهکار را پیدا می کنند و در مقابل هستند کسانی که خودکشی را انتخاب می کنند و نشان می دهند که حالات روحی ـ روانی خاصی داشته اند و عوامل بیولوژیکی در اینجا خیلی نقش دارد. یعنی عملکردش متفاوت می شود و حالاتی به وجود می آید که دیگر انگیزه مرگ به زندگی غلبه می کند و فرد دست به خودکشی می زند.
رسانه ها میزگرد بگذارند
دکتر فردوسی پیشنهاد داد: بهترین کار این است که رسانه ها در بروز مسئله خودکشی، میزگردهای تشکیل بدهند، افراد متخصص پیرامون مسئله را دعوت کنند و زندگی آن شخص را بررسی نمایند، همین طور درباره زندگی کسانی که با آنها زندگی می کردند صحبت شود و از آنها بخواهند صادقانه مسائل را در بین بگذارند. اساسا همه این عوامل نشان میدهد که ما نباید در ارتباط با مسئله خودکشی ساده انگاری داشته باشیم و فکر نماییم اگر نگوییم یا بخواهیم موضوع خودکشی را پنهان نماییم، مردم یاد نمی گیرند چون خودکشی چیزی نیست که با یادگیری به وجود بیاید.
گونه های مختلف خودکشی
این روانشناس در قسمتی از صحبت هایش به گونه های مختلفی از خودکشی اشاره نمود و توضیح داد: خودکشی انواع مختلفی دارد. بعضی خودکشی ها خیلی جدی صورت می گیرد، یعنی طرف واقعاً قصدش را دارد که خودش را از بین ببرد و از قبل اعلام نمی کند و قصد جلب توجه ندارد، تهدید نمی کند بلکه به شکلی طرح می ریزد و در پنهان این کار را انجام می دهد تا کسی باخبر نشود که بخواهد نجاتش بدهد، بدین سبب صد درصد خودش را از بین می برد. به طور معمول افرادی که افسردگی های ژنتیکی دارند، ۱۵ درصد از آنها مبادرت به خودکشی می کنند و متاسفانه درصدی از آنها هم موفق می شوند. مسئله دیگر این که تعدادی از افراد که خودکشی می کنند ناخودآگاه شاید چند روزی پیش از خودکشی لغزش های کلامی داشته باشند یا صحبت هایی داشته باشند که اگر اطرافیانشان هوشمند باشند متوجه می شوند و به آسانی خطر را احساس می کنند.
تهدید به خودکشی را دست کم نگیریم
او بیان کرد: نکته دیگر این که فردی که در بحران افسردگی قرار می گیرد و دارو مصرف می کند را نباید تنها گذاشت و باید بیشتر از او مراقبت کرد. اطرافیان خیلی خوب می توانند این مسائل را متوجه شوند چون از حالات آن فرد می توان فهمید که ممکنست کار خطرناکی انجام بدهد به همین خاطر باید مدام از حال اینطور افراد خبر بگیرند، تنهایش نگذارند چون اینطور افراد اساساً مراقبت های ویژه می خواهند. برخی از خودکشی ها هم هستند که در یک لحظه اتفاق می افتند؛ یعنی یک حرکت تکانه ای تحت عنوان “تکانشی” صورت می گیرد. این افراد کسانی هستند که بطور مثال ناگهان خودشان را به زیر قطار می اندازند و از پنجره پرت می کنند. ولی برخی خودکشی ها با تهدید صورت می گیرد و از قبل به دیگران اعلام می شود که به نظرم حتی آنها را هم باید جدی گرفت چون به هر حال وقتی تهدیدآمیز باشد ممکنست هدف داشته باشد و خطرناک باشد؛ بدین سبب در هیچ یک از موارد خودکشی، نباید ما دست کم بگیریم و خیلی جدی به این مسئله نگاه نماییم و افراد را حمایت نماییم تا آن اتفاق ناگوار نیفتد.
تیترهای جنجالی از خودکشی
این روانشناس در عین حال اشاره کرد: قبول دارم که برخی رسانه ها بیش از حد به بحث خودکشی چهره ها دامن می زنند و از سویی هم تیترهایی انتخاب می کنند که با محتوای خبر همخوانی ندارد. بعنوان مثال یک تیتر جنجالی و هیجان انگیز می زنند و می گویند جزییات خودکشی خانم ایکس و ایگرگ ولی وقتی خبر را باز می نماییم می بینیم اصلاً از جزییات خبری نیست. متاسفانه این اتفاق خوب نیست. ما از روی ظاهر افراد نمی توانیم قضاوت نماییم. می دانید در طول تاریخ هنری خیلی از کمدین های ما خودکشی می کردند، در حقیقت کسانی که هر شب در صحنه هزاران نفر را می خندانند اما خودشان دست به خودکشی می زنند و یا بسیاری از افرادی که ظاهراً موفق هستند و به همه کمک می کنند اما مبادرت به خودکشی می کنند؛ بدین سبب نمی گردد این مساله را از ظاهر افراد تشخیص داد.
او اشاره کرد: بطور قطع افرادی که دست به این امر می زنند افسردگی داشتند چون هیچ آدم سالم، خوشحال و رضایتمندی خودش را از بین نمی برد. حتما مسائلی وجود دارد که باید از آن مسائل دانش افزایی شود که چه عواملی موجب خودکشی شده که این امر، هم می تواند جنبه پیشگیری پیدا کند و هم اطلاعات افراد را بالا ببرد که در چه مواقعی افراد باید احساس خطر کنند و این که به آدم های محتاج باید توجه بیشتری شود. جامعه ما به بهداشت روان و دانشی که به معضلات روحی روانی ربط دارد، بسیار نیاز دارد. رسانه ها از هر طریقی می توانند به این مساله بپردازند تا جامعه سالم تری داشته باشیم.
در صداوسیما هستم
دکتر فردوسی که قبل تر حضور پررنگ تری در برنامه های صداوسیما داشت درباره این که چرا مثل سابق در تلویزیون حضور ندارد؟ اظهار داشت: الان هم در صداوسیما هستم. هم اکنون روزهای سه شنبه در برنامه «عصر خانواده» ساعت ۶ عصر در زمینه کودک و نوجوان کار می کنم. به هر حال امیدوار هستم واقعاً در جامعه چنین وقایع تلخی مثل خودکشی به وجود نیاید.

منبع: yescafe.ir