پرونده مالاریا در ایران بسته می شود؟

به گزارش یسکافه رئیس اداره کنترل و مبارزه با مالاریا وزارت بهداشت با اشاره به حذف ملاریا در افق ۱۴۰۴، اظهار داشت: امروز در نتیجه تلاش های دهه های گذشته در بخش عمده ای از کشور، مالاریا از پنج میلیون بیمار سالیانه در شش دهه قبل به ۵۷ مورد بومی در سال ۱۳۹۶ رسید و خوشبختانه در سال ۹۷ و همینطور تا تیرماه امسال، هیچ مورد بومی از مبتلا شدن به مالاریا وجود نداشتیم.
به گزارش یسکافه به نقل از ایسنا، مالاریا یک بیماری حاد و مزمن است. علت بیماری، انگلی تک یاخته از جنس پلاسمودیوم است که سبب بیماری در انسان می شوند. به دنبال گزش پشه آنوفل ماده و انجام خونخواری از فرد بیمار، انگل مالاریا در بدن پشه تکثیر می شود و به دنبال گزش فرد سالم، تعدادی انگل مالاریا (اسپروزوایت) همراه با بزاق پشه وارد جریان خون می شود. بعد از آنکه اسپروزوایت وارد بدن انسان شد و مرحله نسجی اولیه را در کبد گذراند، چرخه شیزوگونی خونی شروع می شود و به حدی می رسد که لرز، تب و سایر نشانه های بالینی را به وجود می آورد.
اگرچه شایع ترین راه انتقال مالاریا گزش پشه آلوده است، اما در موارد نادر احتمال انتقال از طریق دریافت خون آلوده، استفاده از سرنگ مشترک و انتقال از مادر به جنین وجود دارد.
دوره نهفتگی (فاصله بین گزش پشه تا شروع نشانه های بالینی) به طور متوسط حدود ۱۲ روز است و در موادر نادر تا سه ماه پس از گزش، طول می کشد. دو نوع مالاریای ویواکس (با دوره نهفتگی کوتاه و بلند) وجود دارد. در مالاریای ویواکس با دوره نهفتگی کوتاه به طور متوسط ۱۵ روز و در مالاریای ویواکس با دوره نهفتگی بلند به طور متوسط ۹ ماه است.
مالاریای ویواکس و اوال می تواند عود داشته باشد. عود به مفهوم ظهور مجدد نشانه های بالینی و مشاهده انگل در خون بدون گزش مجدد است. در این حالت برخی از انگل ها (هیپنوزوایت) می توانند در کبد به شکل نهفته باقی مانده و مدت ها پس از درمان، بیماری باردیگر عود کند. عود در مالاریای ویواکس معمولا در ۳ تا ۶ ماه پس از عفونت اولیه بروز می کند، اما امکان دارد در سه سال بعد و به ندرت تا ۱۰ سال بعد، بارها اتفاق افتد.
نشانه های مالاریادر آغاز بیماری مالاریا، نشانه های مقدماتی نظیر خستگی، احساس درد در عضلات، سردرد، تهوع و استفراغ، لرزهای خفیف و درد ناحیه کمر امکان دارد وجود داشته باشد و دمای بدن به ۳۸ تا ۳۹درجه سانتی گراد برسد. نشانه های اولیه مالاریا غیر اختصاصی است و با خیلی از بیماری های عفونی حاد و تب دار، اشتباه گرفته می شود و تشخیص آن مستلزم آن است که احتمال مبتلا شدن به مالاریا را همواره در نظر داشته باشیم.
از خصوصیت های مالاریا، حملات بیماری است که سه مرحله لرز، تب و تعریق دارد. در مجموع یک حمله مالاریا ۶ تا ۱۰ ساعت طول می کشد. باید توجه داشت که در اغلب بیماران، حملات کلاسیک مالاریا و چرخه های منظم تب و لرز خصوصاً در ایام ابتدایی مشاهده نمی گردد و نباید تشخیص مالاریا رد شود. اگر بیمار در مراحل اولیه رجوع کند و بیماری وی تشخیص داده و درمان گردد، اغلب بهبود می یابد.
مالاریای شدید اغلب به شکل تغییر سطح هوشیاری یا کُما (مالاریای مغزی)، اسیدوز متابولیک، آنمی شدید، هیپوگلیسمی، نارسائی حاد کلیه و… ظاهر می شود. در این مرحله مرگ و میر حتی با درمان ۱۰ تا ۲۰ درصد خواهد بود.
در مناطق جنوب صحرا در آفریقا شکل بالینی بیماری و مرگ و میر ناشی از آن، عموما در کودکان رخ می دهد. نوجوانان و بالغان در این مناطق به سبب ابتلای مکرر به مالاریا در دوران کودکی ایمنی نسبی دارند و با وجود پارازیتمی (انگل در خون) به ندرت گرفتار بیماری بالینی می شوند.
بیماری مالاریا قابل درمان است و هم اکنون داروهای ضدمالاریا در مراکز بهداشتی – درمانی بشکل مجانی در اختیار بیماران قرار می گیرد. طی سال های اخیر موارد مقاوم به درمان در سوش فالسیپاروم انگل و در مناطق مختلف جهان بروز کرده است، ولی خوشبختانه تمامی بیماران کشف شده در کشور به داروهای موجود در کشور پاسخ مناسب را نشان می دهند.
آمار مبتلا شدن به مالاریا در ایران دکتر احمد رئیسی – رئیس اداره کنترل و مبارزه با مالاریا وزارت بهداشت در گفت و گو با ایسنا، با بیان اینکه در حدود ۶۰ سال قبل مالاریا نخستین علت مرگ و میر در کشور بوده و در اکثریت قریب به اتفاق مناطق کشور شیوع داشته، اظهار داشت: زمانی که کشور حدود ۱۵ میلیون جمعیت داشته، یک سوم آن یعنی ۵ میلیون نفر در سال مبتلا به مالاریا می شدند. البته امروز در نتیجه تلاش های دهه های گذشته در بخش عمده ای از کشور، دیگر نگرانی جدی برای این بیماری وجود ندارد. مالاریا از پنج میلیون بیمار سالیانه در شش دهه قبل به ۵۷ مورد بومی در سال ۱۳۹۶ رسید و خوشبختانه در سال ۹۷ هم هیچ موردی از مبتلا شدن به مالاریا وجود نداشته است. همینطور تا تیرماه سال جاری هم گزارشی از مورد بومی مالاریا نداشته ایم.
وی اضافه کرد: تعداد مرگ ناشی از مالاریا در سال هم در این دوره زمانی از ۲۰۰ هزار مورد به یک تا دو مورد در بعضی سال ها و یا عموما به صفر رسیده است. نجات جان این تعداد بیمار در سال به تنهایی کافی است تا ثابت نماییم راهی که رفته ایم و آنچه بدست آورده ایم ارزش آن تلاش ها را داشته و اهمیت کوشش برای حذف مالاریا را یادآوری می کند.
وی با اشاره به اینکه بیماری مالاریا بیشتر اقشار محروم و مناطق کمتر توسعه یافته را هدف قرار می دهد، اظهار داشت: با در نظر گرفتن این مساله ارزش دستاوردهایمان چند برابر می شود. بیراه نرفته ایم اگر بگوییم حذف مالاریا، جهاد در راه سلامت محرومان و اقشار صدمه پذیر جامعه است.
سیستان و بلوچستان در صدر فهرست مبتلا شدن به مالاریا رئیس اداره مالاریا با اشاره به حذف مالاریا در برخی از کشورهای منطقه، اشاره کرد: اما در ایران به سبب تنوع آب و هوایی، وسعت زیاد و برخی مشکلات فنی مبارزه با بیماری سخت تر می شود. همینطور به سبب همسایگی با دو کشور افغانستان و پاکستان و تبادل جمعیتی با سایر کشورهای مالاریاخیز مانند هند، بنگلادش و برخی کشورهای آفریقایی، کنترل بیماری اندکی سخت تر از سایر نقاط جهان است.
وی با اشاره به حدود هزار کیلومتر مرز مشترک زمینی و دریایی با کشور پاکستان و همسایگی چهار استان از جانب شرق کشور با افغانستان، افزود: سال قبل به گزارش سازمان جهانی بهداشت حدود ۴۰۰ هزار بیمار مالاریایی در افغانستان گزارش شده و پاکستان با حدود دو میلیون بیمار در سال بعد از سودان بیشترین موارد مالاریا در منطقه مدیترانه شرقی را به خود اختصاص می دهد. در نتیجه تردد سالیانه صدها هزار نفر از اتباع این کشورها به داخل کشور، ۹۰ درصد موارد مالاریای کشور هم اکنون وارده از کشورهای شرقی هستند و بیشترین موارد مالاریا هم از استان های سیستان بلوچستان، هرمزگان و بخش جنوبی استان کرمان گزارش می شود.
اقدامات وزارت بهداشت برای حذف مالاریارئیسی اضافه کرد: از آنجایی که حذف مالاریا در افق ۱۴۰۴ از موفق ترین برنامه های وزارت بهداشت طی ۱۰ سال اخیر است، در امتداد نشان دادن موفقیت باارزش مزبور با مساعدت دفتر سازمان جهانی بهداشت و دفتر توسعه سازمان ملل در جمهوری اسلامی ایران به تهیه مستندی تحت عنوان سند موفقیت مبارزه با مالاریا در ایران مبادرت شده است. رونمایی از این سند مهم همزمان با برگزاری روز جهانی مالاریا در سال قبل در روز سه شنبه ۱۱ اردیبهشت ۱۳۹۷ مصادف با اول می ۲۰۱۸، با حضور مسئولین عالی رتبه کشوری و نمایندگان سازمان های بین المللی همچون آقای دکتر پدروآلنسو مدیر برنامه مبارزه با مالاریا در دفتر مرکزی سازمان جهانی بهداشت برگزار شده است.