وقتی نور بلای جان مردم می گردد

به گزارش یسکافه یک پژوهشگر آلودگی نوری با اشاره به اینکه شهرهای بزرگ ایران گرفتار آلودگی نوری هستند، از نبود برنامه جامع نورپردازی در فضاهای شهری انتقاد نمود.

حامد میرزاخلیل در گفت وگو با ایسنا با بیان این نکته که با وجود صدمه های خطرناک و گسترده «آلودگی نوری» برای سلامتی انسان و سایر جانداران هنوز ابعاد پیچیده این پدیده به صورت کامل روشن نشده است، اظهارکرد: واقعیت تجربه شده نشان داده است که در کشور ما خیلی از مشکلات محیط زیستی قبل از بحرانی شدن مورد توجه قرار نمی گیرند. در حوزه های مختلف از کاهش شدید جمعیت گونه های گیاهی و جانوری پرارزش گرفته تا کمبود آب و آلودگی هوا شاهد این وضع هستیم. هم اکنون هم شواهد نشان داده است که این اتفاق مشابه برای آلودگی نوری هم در حال وقوع است.

وی با اشاره به اینکه نباید پس از فراگیر شدن صدمه های ناشی از آلودگی نوری به فکر حل این مشکل بیفتیم و با تاکید بر اینکه نباید اجازه دهیم که آلودگی نوری به یک معضل لاینحل و یا پیچیده تبدیل گردد، خاطرنشان کرد: آلودگی نوری زمانی اتفاق می افتد که استفاده نادرست و غیراستاندارد از نور صورت گیرد که هم اکنون در شهرهای بزرگ مثل تهران شاهد چنین وضعی هستیم.
چشم ما ایرانیان به نور زیاد عادت دارد
این پژوهشگر آلودگی نوری در پاسخ به این پرسش که استانداردهای نورپردازی ها بر چه مبنایی تعیین می شود؟ اظهار داشت: در کشورهای مختلف استانداردهای نورپردازی، با عنایت به شرایط اقلیمی مناطق (میزان تابش نور و ابرناکی) مشخص می گردد. در کشوری مثل انگلیس که هوا غالبا مه آلود است، چشم شهروندان به نور کم عادت دارد ازاین رو وقتی وارد خانه می شوند با نور کم آن هم در یک گوشه خانه کارهایشان را انجام می دهند اما در کشور ما به علت تابش نورخورشید در بیشتر روزهای سال، چشم ما ایرانیان به نور زیاد عادت کرده است، برای همین به علت شرایط اقلیمی که در آن مستقر هستیم در خانه هم دوست داریم که همه چراغ ها را روشن نماییم و از نور زیاد استفاده می نماییم.
شهرهای بزرگ دنیا طرح جامع نورپردازی دارند
میرزاخلیل با اشاره به اینکه معمولا شهرهای توریستی بزرگ دنیا، طرح جامعی برای نورپردازی دارند و بر اساس آن روشنایی مناطق مختلف شهر همچون نقاط توریستی، تجاری، فرهنگی و مسکونی را طراحی می کنند، اظهارکرد: این طراحی به شکلی انجام می گردد که نورپردازی عناصر و نمادها در نقاط توریستی به آسایش نقاط مسکونی لطمه وارد نکند، همینطور بر مبنای برنامه جامع نورپردازی مشخص می گردد که در مراکز تجاری پس از آخر ساعت کاری نیازی به خیلی از جنبه های روشنایی نیست.

این کارشناس حوزه محیط زیست در ادامه با اشاره به اینکه در کشور ما مدیریت روشنایی توسط دو نهاد شرکت های توزیع نیروی برق و شهرداری ها اعمال می شود، خاطرنشان کرد: در شرایط حاضر در جاده ها و معابر شهری کشور ما از استانداردهایی تبعیت می گردد اما در درون شهرها و فضاهای شهری مثل پارک ها و بوستان ها، پل ها، ساختمان های تجاری و اداری، میادین و… شهرداری ها موظف می باشند که نحوه نورپردازی نظارت داشته باشند. متاسفانه در این موارد ایراداتی وجود دارد که سبب بروز آلودگی نوری می گردد.
آلودگی نوری ناشی از بیلبوردهای تبلیغاتی
وی همینطور درباره مصادیق آلودگی نوری در فضاهای شهری اظهار داشت: در کشور ما نورپردازی بیلبوردها یکی از منابع آلودگی نوری است چون در غالب موارد پروژکتور بیلبوردها با شدت زیاد تا نزدیک بامداد روشن است، در حالیکه میزان نورپردازی باید با ساعات اوج رفت و آمد شهروندان در معابر تنظیم باشد. طبیعی است که رفت و آمد در معابر در ابتدای شب بالاست اما به تدریج با گذشت زمان از تعداد ترددکنندگان و مخاطبان این بیلبوردهای تبلیغاتی کم می شود و به صورت قطع نور بیلبورد در ساعات ابتدایی شب باید با ساعت چهار بامداد فرق داشته باشد.

میرزاخلیل افزود: وجود بیلبوردهای تبلیغاتی در بزرگراه ها سبب پرت شدن حواس رانندگان و گاه وقوع تصادفات می گردد. همینطور به علت زاویه اشتباه پروژکتور بیلبوردها شاهد هدررفت شدید نور هستیم، درحالی که برای هر لحظه تابش نور هزینه های کلانی صرف می گردد که از محل مالیات شهری تامین می گردد. این مورد زمانی اهمیت پیدا می کند که بدانیم در دنیای امروز بحث کاهش مصرف انرژی بسیار مورد توجه قرار دارد.

این پژوهشگر آلودگی نوری تصریح کرد: در فضاهای شهری مثل فواره ها و حوض ها و نورپردازی نمای ساختمان های مختلف بخصوص ساختمان های فرهنگی اعمال نظر سلیقه ای در حوزه نورپردازی وجود دارد و شهرداری ها به استانداردها و اصول نورپردازی پایبندی ندارند.
لطمات آلودگی نوری به سلامت شهروندان
میرزاخلیل در بخش دیگر گفت وگو در مورد اثرات مخرب آلودگی نوری به سلامت شهروندان خاطرنشان کرد: میزان نور زیاد سبب خدشه دار شدن ماهیت شب و برهم خوردن ساعات استراحت شهروندان می گردد به صورتی که به علت نور بالا در معابر و پارک ها و خیابان ها شهروندان رغبت کمتری به خواب پیدا می کنند. این وضعیت به سلامت شهروندان خدشه وارد می نماید. اینها مواردی است که ناخودآگاه بر شهروند اثر می گذارد. استانداردهای مربوط به نور در دنیا مورد توجه قرار می گیرد و در کشور ما هم مدیران شهری باید به جزئیات این مسائل آگاه باشند.

وی افزود: انسان باید در تاریکی محض به خواب برود چون هرمون ملاتونین تنها در ساعات شب ترشح می گردد. این هورمون وظیفه تنظیم چرخه طبیعی بدن را برعهده دارد که بر مبنای آن چرخه خواب و بیداری، گرسنگی، عادت ماهانه زنان و سایر موارد تنظیم می گردد. دقت داشته باشیم که اگر در اتاق خواب چراغی روشن باشد یا با استفاده از تیر چراغ برق یا پارک مجاور خانه نور وارد اتاق خواب شود، این مورد سبب اختلال در ترشح هورمون ملاتونین می گردد و فرد پس از بیدار شدن احساس خستگی و کرختی می کند.

به گفته این کارشناس حوزه آلودگی نوری در شهرهای بزرگی مثل تهران و مشهد به علت نورپردازی های غلط شهری، میزان نور در اتاق خواب ها در شب به حدی بالاست که نه تنها اجسام دیده می گردد بلکه گاه رنگ ها هم قابل تشخیص هستند و این یعنی فاجعه. نور بالا در اتاق خواب و عدم ترشح ملاتونین، سبب بروز خیلی از انواع سرطان ها می گردد. این مورد روی افرادی که در شغلشان شب بیداری دارند مور تحقیق قرار گرفته است.

این پژوهشگر آلودگی نوری در بخش پایانی گفت وگو با اشاره به اینکه اخیرا مستندی در مورد آلودگی نوری تولید شده است، اظهار داشت: برای نخستین بار است که در مورد آلودگی نوری مستندی تهیه شده است. این مستند در روز چهارشنبه (۲۶ دی ) در دانشکده فیزیک داشنگاه تهران اکران خواهد شد. این فیلم توسط خانه مستند انقلاب اسلامی تهیه شده و مسعود دهنوی کارگردان آن است. در این مستند آسمان شب داخل شهر تهران و بیرون شهر به تصویر کشیده و تفاوت های آن با آسمان کاروانسرای دیرگچین در حوالی ورامین بررسی شده است. تاریکی آسمان هنگام شب یکی از معیارهای اندازه گیری آلودگی نوری بشمار می رود.